نشر توسط:محمدصالح گرامی درباره : جغرافیا سیاسی , دانشجویان ,
Views 1566 تاریخ : پنجشنبه 14 مهر 1390 نظرات (2)

همان‌گونه که در مورد بسیاری دیگر از عوارض جغرافیایی جهان رایج است برای این دریا نیز نام‌های متفاوتی در زمان‌های گوناگون استفاده شده‌است.

دریای خزر

در آغاز سدهٔ هفتم ميلادی دو قوم بزرگ در شمال قفقاز سكنی داشتند. یكی از این دو قوم بلغارها و قوم ديگر خزران بودند كه دشت‌های سفلای رود تِرِكْ و رود ولگا جايگاهشان بود.^[۳] به عبارت ديگر اين قوم در بین شمال غربی اين دریا و دریای سیاه سکونت داشتند. این‌ها مردمی بودند از نژاد زرد(اصفر) که به صحراگردی و تاخت و تاز در ممالک همجوار اشتغال داشتند و غالباً به طرف وادی رود کورا(کوروش قدیم) می‌آمدند.^[۴] در جنگ‌هائی كه به سال‌های ۵۸۹ و ۶۳۰-۶۲۶ میلادی روی داد، سرنوشت خزران با سرنوشت خان آشينا پيوندی سخت نزديك يافت. از اين رو در نوشته‌های مورخان رومی و ايرانی، نام‌های ترك و خزر در كنار يكديگر آمده‌است. شاوان در نوشته‌های خود خواننده را از اين خطا بر حذر می‌دارد و معتقد است كه نباید این دو قوم را یكی دانست^[۵] خزران می‌خواستند راه ابريشم را زير نظر گيرند تا از اين رهگذر در روابط بازرگانی با روم شرقی(بیزانس) سود فراوان به چنگ آورند. سبب اتحاد خزران با ترکان همین بوده‌است. بعدها در روزگار خسرو اول و انوشیروان و نیز به هنگام فرمانروایی هرمز چهارم، خسرو دوم و كواذ دوم تا پایان شاهنشاهی ساسانی، خزران كه از دیر زمان دشمن ایران بودند، دوش به دوش تركان و رومیان با سپاه ساسانی پیكار كردند و ستم فراوان بر مردم قفقاز روا داشتند^[۶] بنای استحکامات بزرگی چون شهر دربند یا (باب الابواب) در شمال قفقاز در عهد ساسانیان، که برای جلوگیری از حملات خزران صورت گرفت، هنوز پا برجاست. رواج امروزی دریای خزر به طور کلی به زمان اشغالگری روس‌ها در دورة قاجاریه ^[۷] و کوتاه سازی دست ایرانیان ^[۸] از این دریا برمی‌گردد. ^[۹] به اعتقاد عنایت‌الله رضا، «خزران»، قومی بودند که در زمان خسرو انوشیروان در قرن ششم میلادی گروهی از بقایای آن‌ها به ناحیهٔ شمال قفقاز آمدند و به ‌طور کلی در منطقهٔ بخش وسطا و جنوبی رود ولگا زندگی می‌کردند و این، هیچ ربطی به دریا شمال ایران نداشته و فاصلهٔ قوم خزر تا این دریا بسیار زیاد بوده‌است. او با اشاره به بررسی‌هایش برای پی بردن به دلیل نام‌گذاری دریای شمال ایران به نام خزر و آوردن اسم خزر در متون عربی، معتقد است: «در بررسی‌هایم در متون قدیمی متوجه شدم، تا قرن چهارم هجری قمری اصلاً نام خزر بر دریای شمال ایران گذاشته نشده‌است. مثلاً در کتاب «خوارزمی» و «سفرنامه ابن فضلان» اصلاً اسمی از خزر نیست. در دورهٔ بنی‌امیه که حاکمان عرب، قفقاز را گرفتند، قوم خزر که با رم شرقی و بیزانس متحد بود، هنوز به‌طور کامل شکل نگرفته بود و غارتگری می‌کرد؛ از طریق رود کر به عرب‌ها حمله کرد. عرب‌ها به این دلیل که آن‌ها از رود کر حمله کردند، گمان کردند، از دریا به این رود آمده‌اند، پس استنباط کردند که گویا این دریا، دریا خزر است. به همین دلیل، آن را بر مبنای گفته‌ها،«بحر الخزر» نامیدند؛ در حالی که این نام را بر چند دریای دیگر نیز گفته‌اند. در متونی که ما به زبان عربی مشاهده می‌کنیم، اصلاً نام خزر را تا قرن چهارم هجری قمری نمی‌بینیم. نام خزر برای نخستین بار در کتاب «حدود العالم» و در کنار نام دریای جرجان، تبرستان و دیگر نام‌ها ذکر شده، ولی هیچ دلیلی بر این که این دریا، «خزر» گفته شود، وجود نداشته‌است. اما در متون اسلامی و غربی قدیم، دو نام قدیم و مشهور «هیرکانی‌ها» یا«گرگان» که بعدها در دورهٔ اسلامی عرب‌ها آن را«جرجانیه» نامیدند و «کاسپی» وجود دارد.^[۱۰]

براي نمايش ادامه اين مطلب بايد عضو شويد !

نام کاربری :

رمز عبور :

تکرار رمز :

موبایل :

ایمیل :

نام اصلی :

کد امنیتی :

 

 

اگر قبلا ثبت نام کرديد ميتوانيد از فرم زير وارد شويد و مطلب رو مشاهده نماييد !

نام کاربری :

رمز عبور :