براساس تحقيقات يك رساله دكتري: وجود عناصر سنگين در خاك مناطق غرب مازندران در شيوع بالاي سرطان در منطقه موثر است

آلاينده هاي زيست محيطي موثر در شيوع سرطان در غرب استان مازندران و تهيه نقشه تراکنش آن در محيط gis به همت يك دانشجوي دکتري واحد علوم و تحقيقات دانشگاه آزاد اسلامي بررسي شد.

به گزارش سرويس پايان نامه ايسنا، دکتر مرجانه خراط صادقي، دانش آموخته دکتري علوم محيط زيست مرکز تحقيقات و مطالعات محيط زيست و انرژي در اين زمينه گفت: نگراني ناشي از برخي از بيماري‌هاي خطرناک نظير سرطان و علل بروز آن از جمله مواردي هستند که همواره نظر محققان را به خود جلب كرده است. از جمله اين عوامل فاکتورهاي زيست محيطي هستند که در تحقيقات گذشته مورد توجه قرار گرفته‌اند.

وي گفت: طي سال‌هاي گذشته، گزارش‌هاي متعددي در رابطه با آمار بالاي بروز سرطان در استان مازندران ارائه شده است که از آن جمله مي‌توان به کارهاي تحقيقاتي انجام شده در خصوص وقوع سرطان مري كه توسط کمپ و محبوبي در سال 1972 انجام شده است، اشاره کرد.

خراط صادقي افزود: عوامل متعددي نظير رژيم غذايي، آفت کش‌ها، سموم دفع آفات نباتي و... در بروز سرطان نقش دارند و در اين ميان عناصر سنگين، پرتوها و عادات غذايي از مهمترين عواملي هستند که در اين تحقيق به آنها پرداخته شده است. مشخص کردن عوامل طبيعي و انسان ساخت در بروز سرطان، تعيين پتانسيل پرتوزايي خاک، شناخت مناطق حساس، نحوه پراکنش مواد سرطان‌زا، تهيه نقشه پراکنش عناصر سنگين و پرتوزا در آب و خاک، ايجاد پايگاه داده‌ها در محيط gis، تهيه نقشه پراکندگي ميزان مرگ و ميرهاي ناشي از انواع سرطان و مشخص کردن نقش عناصر سنگين و پرتوزا در بروز سرطان در زمره اهداف اين تحقيق بوده‌اند.

وي ادامه داد: در انجام اين تحقيق، مراجعات متعددي به شرکت‌هاي مختلف ذيربط، سازمان صنايع و معادن استان، سازمان مديريت و برنامه‌ريزي استان، جهاد کشاورزي، مسکن و شهرسازي و ... صورت پذيرفته تا بتوان حداکثر اطلاعات مورد نياز در انجام تحقيق را گردآوري کرد. تمام اين اطلاعات در يک پايگاه داده در محيط gis ارائه شد تا بتوان از اين اطلاعات در بخش‌هاي مختلف تحقيق استفاده کرد.

صادقي با اشاره به اين مطلب که به منظور آگاهي از عادات غذايي و عوامل تاثير گذار محيطي بر مردم منطقه پرسشنامه‌اي تهيه شد تا بتوان ارتباط بين بروز انواع سرطان با عوامل ياد شده را تعيين کرد، ادامه داد: در اين مسير حدود پنج هزار پرسشنامه تکميل شده و از طريق نرم افزارهاي MVSP, spss تحليل‌هاي لازم انجام شد. در برنامه رايانه‌يي MVSP اطلاعات حاصل از اجراي برنامه spss به عنوان داده‌هاي ورودي استفاده شده و در نهايت آناليز خوشه‌اي آن به همراه سطوح مختلف ضرايب تشابه ارائه شد.

دانش‌آموخته دکتري واحد علوم و تحقيقات دانشگاه آزاد اسلامي تصريح کرد: دندوگرام آناليز خوشه‌يي جهت هشت عنصر سنگين در پيوندهاي سست، سولفيدي و آلي، فازهاي انسان ساخت و طبيعي ترسيم شد. تفسير دندوگرام هاي آناليز خوشه اي اين عناصر ارائه شد، در مرحله بعد به منظور تعيين غلظت هشت عنصر سنگين در خاک با استفاده از 53 ايستگاه تعيين شده نقشه‌هاي پراکنش اين عناصر در منطقه مورد مطالعه در محيط gis ارائه شد، تا مشخص شد بيشترين غلظت هر يک از عناصر در کدام ناحيه از منطقه مورد بحث بيشتر بوده تا بر اساس آن بتوان تحليل هاي آتي را بنيان گذارد.

وي با بيان اين مطلب که نظير همين اقدام در خصوص نقشه‌هاي پراکنش عناصر سنگين در آبهاي آشاميدني و معدني منطقه مورد مطالعه با استفاده از 50 ايستگاه نمونه‌برداري انجام پذيرفت که در اين رابطه به عنوان نمونه نواحي چالوس و نور حاوي بيشترين مقدار سرب بوده‌اند ادامه داد: از آنجائيکه مواد پرتوزا در آبهاي آشاميدني ، معدني و خاکهاي سطحي منطقه مي توانند نقش موثري به عنوان عوامل تعيين کننده در بروز انواع سرطان داشته باشند ، لذا نسبت به اندازه گيري عناصر Ra،Th ،K ،Cs با استفاده از دستگاه اسپکترومتري گاما اقدام شد. دوز جذبي گاماي ناشي از هسته‌هاي پرتوزاي طبيعي در نمونه‌هاي خاکهاي سطحي منطقه از جمله موارديست که در اين تحقيق مورد توجه قرار گرفته و ميزان دوز جذبي آنها بر اساس استاندارد (UNSCEAR ,2000) محاسبه شد.

صادقي افزود: به منظور تعيين ارتباط معني‌دار بين عوامل اندازه‌گيري شده با ميزان مرگ و مير ناشي از 13 سرطان شايع در منطقه ، نقشه‌هاي پراکنش ميزان مرگ و مير طي سالهاي 86-84 در محيط gis تبيين شد. بررسي نقشه ميزان کل مرگ و مير نشان مي‌دهد که سرطان معده بيشترين وقوع را در منطقه چالوس و متعاقباً تنکابن در بر مي‌گيرد، در حالي که سرطان مري بيشتر در مناطق نوشهر و نور ثبت شده‌اند. توزيع ناهمگون ميزان کل مرگ و مير ناشي از سرطان‌ها در اين منطقه نشان مي‌دهد که عوامل موثر در بروز آنها از منشاء واحدي برخوردار نيست.

وي گفت: به اين ترتيب نقشه پتانسيل آلودگي و ريسک زيست محيطي، جهت عناصر مختلف در نواحي مختلف منطقه مورد مطالعه در محيط GIS ترسيم شده تا از يک طرف بتوان تحليل‌هاي لازم را ارائه کرده و از طرفي ديگر پايگاه داده به منظور ورود اطلاعات جديد در آينده ايجاد شود. به همين روال، نقشه پتانسيل آلودگي و ريسک زيست محيطي براي تلفيق چهار عنصر راديواکتيو در منطقه تهيه شد.

وي ادامه داد: مقايسه نتايج آناليز عناصر سنگين در خاکهاي سطحي نشان داد که ميانگين غلظت عناصر آرسنيک، سرب، کادميوم، روي و نيکل در پوسته زمين و خاک در مقايسه با مقادير جهاني آنها بسيار بالاتر بوده و با توجه به اينکه ساختار زمين‌شناسي هر منطقه با ساير نقاط متفاوت است در ارزيابي مورد استفاده قرار گرفته‌اند. با مجموعه مطالعاتي که صورت گرفت، مشخص شد وجود عناصر سنگين در خاک منطقه که نشات گرفته از منابع طبيعي و يا انسان ساخت است، از مهمترين عواملي هستند که مي‌توانند در بروز سرطان نقش داشته هستند.

فارغ التحصيل دکتري واحد علوم و تحقيقات با بيان اين مطلب که اين امر به خصوص در بخشي از نواحي اين منطقه نظير رامسر و اطراف آن ، شمال و جنوب منطقه چالوس و بخشي از منطقه نور کاملاً مشهود است افزود: وجود عناصر پرتوزا در خاک که از منابع طبيعي و انسان ساخت وجود دارند و مقايسه آنها با مقادير مجاز نشان دهنده اهميت اين فاکتور در احتمال بروز سرطان است. به منظور دست‌يابي به يافته‌هاي جديدتر، ضروري است نسبت به اندازه‌گيري عناصر سنگين و پرتوزا در محصولات غذايي غالب مورد استفاده مردم منطقه و در مو و ناخن افراد مبتلا به سرطان در منطقه، در رابطه با نحوه استفاده از روغن‌هاي مايع و جامد، بررسي ميزان نيتريت و نيترات در آبهاي آشاميدني، در مطالعات آتي اقدام کرد.

وي تصريح کرد: از ساير اقدامات مهمي که در مطالعات آتي بايد انجام شود مي‌توان به تبيين مديريت پايش و کنترل دائمي، محاسبه و تخمين مقدار پرتوگيري انسان، تعيين ظرفيت راديولوژيکي محيط زيست، تأثير کاهش مصرف کودهاي پتاسه و فسفاته و سموم ، بررسي اثرات بيولوژيکي عناصر سنگين و مواد پرتوزا در بدن انسان و ارتباط مواد پرتوزا و شيوع سرطان مري در استان مازندران و همچنين تعميم اين مطالعات در ساير مناطق شمالي کشور اشاره کرد.

گفتني است، مقاله اين دانش‌آموخته دکتري علوم محيط زيست با عنوان RELATIONSHIP OF SOIL TERRESTRIAL RADIONUCLIDE CONCENTRATIONS AND THE EXCESS OF LIFETIME CANCER RISK IN WESTERN MAZANDARAN PROVINCE , IRAN در ژورنال ISI با عنوان Radiation Protection dosimetry (آگوست 2010) به چاپ رسيده است.

ضمناً اين پروژه از حمايت سازمان انرژي اتمي ايران و سازمان حفاظت محيط زيست کشور برخوردار بوده و مذاکراتي صورت گرفته تا بتوان پروژه اي در سطح ملي در اين زمينه با حمايت سازمان هاي مذکور و ساير سازمان هاي ذيربط به اجرا گذاشته شود.