نشر توسط:r3394 درباره : اقلیم شناسی , هواشناسی , ژئومورفولوژی , منابع و مسائل آب , مناطق خشک و بیابانی , زمین شناسی , جغرافیا شهری و روستایی , مسائل جمعیتی ایران و جهان , جغرافیا سیاسی , جغرافیا و صنعت توریسم , مطالب جالب ,
Views 1493 تاریخ : سه شنبه 03 مرداد 1391 نظرات (0)

نویسنده:رضا کارگر

منبع:  www.6tamad.vcp.ir  علوم اجتماعی ششتمد

شهر ششتمد به عنوان مرکز شهرستان با ارتفاع 1340 متر از سطح دریا و با مختصات جغرافیایی 57درجه و 45درجه طول شرقی و 35درجه و 75 دقیقه عرض شمالی در فاصله 30 کیلومتری جنوب سبزوار و بر روی مخروطه افکنه حاصل از نهشته های رسوبی جریانات سطحی دامنه شمالی کوه شاهزاده ابوالقاسم در رشته کوه میش قرار دارد.

ارتفاعات این منطقه تحت عنوان کوه میش شناخته میشود که در نتیجه عملکرد فازهای کوهزایی آلپی ایجاد شده وبه همین دلیل با ستیغ ها و پرتگاههای عمودی زیادی روبرو هستیم که برای ورزش صخره نودی بسیار مناسب است.(مانند دیواره سر تخت ششتمد)

این شهر دارای آب و هوای نیمه بیابانی با زمستان های سرد و تابستان های معتدل و ملایم وبارندگی متوسط 225 میلیمتر در سال است.

عمده بارش ها در فصل سرد سال به صورت برف بوده که ذخیره مهمی برای چشمه سارها وقنات های منطقه است مانند رود خانه ششتمد که با دبی متوسط 20 لیتر در ثانیه از چشمه های سرروی،میان روی و چشمه قربانلو تشکیل می گردد.

وجود سفره های آب زیر زمینی مناسب به دلیل مخروطه افکنه های حاصل از نهشته های رسوبی و نفوذ پذیر فوقانی سبب شده تا تعداد 16 رشته قنات (سرده،پایین ده،کاریز،سنگینه،اشتر،کلاته خانها،مقاطعه،ناده،مهرآباد،گود دشت،بلال سفلی،بلال علیا،حاج ابوالقاسم و ده میزان) فقط در شهر ششتمد مورد استفاده کشاورزی قرار بگیرد که آب اکثر آنها شیرین است.

ششتمد و ییلاقات اطراف آن(کیذوقان،پادر،گاچ،بسک،بیزخ،دیوانخوی،باغخیرات،طرسک،تندک و...) به واسطه شرایط زمین شناسی و وجود ناهمواری ها وکمبود آب در دسترس که باعث شده تا کشاورزی این منطقه در مقایسه با دشت حرفی برای گفتن نداشته باشد لذا نیازمند توجه بیشتر برنامه ریزان در گسترش مبحث گردشگری جهت گذران اوقات فراغت شهروندان به ویژه به صورت اقامت های تابستانی می باشد.

تقویت بنیه اقتصادی ششتمد در گرو توسعه و رونق گردشگری که با برنامه ریزی مدبرانه و همگام با مردم که میتوان تمام پتانسیل های فوق العاده طبیعی و تاریخی را به فعلیت کامل رساند و تمام مشکلات را از سرراه برداشت.

جمعیت 300 هزار نفری شهر سبزوار و فاصله اندک سبزوار تا ششتمد به عنوان نزدیکترین مرکز شهرستان آینده به دومین شهر بزرگ شمال شرق کشور و قرار گیری در مرکز غرب خراسان و عبور محور جنوب از این منطقه از مهمترین امتیازات ششتمد در زمینه گردشگری محسوب میشود.

توانمندی های گردشگری ششتمد همچون حلقه ای است که نگین آن وجود آرامگاه ابوالحسن علی بن زید بیهقی معروف به ابن فندق یا فرید خراسان می باشد.

طرح تفرجگاه سامان پارت هم که از سوی شهرداری ششتمد در سال 1380 ارائه شده و تاکنون بخشی از اقدامات آن اجرایی شده است.

محور طبیعت گردی سبزوار - ششتمد

به طول 30 کیلومتر به همراه قابلیت های طبیعی زیر

1- دره های ییلاقی ششتمد،گاچ،بسک،کیذوقان،باغخیرات از مهمترین مناطق پرجاذبه اکوتوریستی در دامنه های جنوبی کوه شاهزاده ابوالقاسم محسوب میشود که در تعطیلات با ازدحام گردشگر روبروست.

در انتهای دره مشجر رود خانه گاچ مسیر مناسبی جهت دسترسی به مزار شاهزاده ابوالقاسم در ارتفاع 2812 متری وجود دارد.پوشش گیاهی بی نظیر از گلهای وحشی،گیاه طبی افیدرا،زالک وحشی،آویشن و گونه های درختچه های کوهستانی در این دره زیبا دیده میشود.

2- درختان کهنسال چنار در روستا های کیذوقان،بسک و گاچ که مورد کیذوقان به عنوان یک اثر طبیعی ملی با قدمت 2000 ساله و ارتفاه 45 متر به ثبت رسیده است.

3- غار پادر بر روی دامنه جنوبی کوه سفید و در ارتفاع 2300 متری شمال شرقی روستای پادر و 15 کیلومتری جنوب شرقی ششتمد و در ارتفاع 1700 متری با ابعاد ورودی 1در 1.20 و عمق نامعلوم واقع شده است.

4- بخش غربی پناهگاه حیات وحش شیر احمد با وسعت 22000 هکتار که از طریق روستاهای ثقیه و علی آباد در مسیر جاده آسفالته بردسکن در دسترس قرار دارد.

دارای گونه های جانوری کم نظیری مانند کارال ،جبیر،هوبره و... میباشد که با توجه به بین المللی شدن فرودگاه سبزوار و قرق15 ساله آن انتظار می رود در صورت معرفی قابلیتها و آزاد سازی صید و شکار،مقدمات بازدید گردشگران خارجی به خصوص از کشورهای حاشیه خلیج فارس فراهم شود.

5- سد سنگرد در 75 کیلومتری جنوب شرق سبزوار با ارتفاع 43 متر و طول تاج 430مترو عرض 10 متر و حجم مخزن 30 میلیون متر مکعب و طول دریاچه 2140 متر و با 140 میلیاردهزینه توسط وزارت نیرو،دارای قابلیت های اکوتوریستی و تفرجگاهی است که در صورت برنامه ریزی واجرای طرح ها میتواند به یک قطب مهم در زمینه ورزش های آبی و ماهگیری تبدیل شود.

جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی:

آرامگاه ابوالحسن علی ابن زید بیهقی

آرامگاه ابوالحسن علی‌بن زید بیهقی (ابن فندق) بر روی تپه‌ای محصور در باغی به مساحت 1500 متر مربع در غرب شهر ششتمد واقع شده است. این بنا دارای دو در ورودی از دو ضلع غرب و جنوب می‌باشد. بنای آرامگاه بر روی صفحه‌ای با پلان شش ضلعی منتظم قرار گرفته و دیواره‌ها به روی سه ضلع صفحه زیرین و به صورت یک در میان احداث شده که در ارتفاع
8 متری به هم رسیده و یک مثلث متساوی الاضلاع را تشکیل می‌دهند که این مثلث خود متشکل از 6 مثلث متساوی‌الاضلاع می‌باشد. جنس مصالح بکار رفته بتن مسلح و عادی می‌باشد و سنگ قبر به شکل قاعده یک هرم 6 ضلعی می‌باشد که دقیقاً در وسط صفحه و زیر مثلث انتهایی دیواره‌ها واقع می گردد.

بر روی سه ضلع ضفحه زیرین سه دیواره ساخته شده است و سه ضلع دیگر هر کدام با 6 پله از محوطه به کف صفحه یا همان پلان 6 ضلعی می‌رسد. ساختمان کتابخانه و واحد اداری نیز در ضلع شمالی باغ واقع می‌باشد. پلان 6ضلعی با پله‌های 6 تایی، سنگ قبر 6 ضلعی، قلعه‌های 6 تایی دیواره‌ها و 6 مثلث متساوی الاضلاع بالای بنای آرامگاه، این بنا از جمله زیباترین بناهای معماری و از نقاط دیدنی شهرستان محسوب می‌گردد.

مصلی امام جواد

موقعیت مکانی: در حاشیه خیابان بیهق روبروی مسجد امام جواد می‌باشد مسجدی است که در سالهای اخیر توسط اهالی با مصالح روز تجدید بنا شده است بنای اولیه با مصالح خشت و گل بوده و سقف آن طاق گهواره‌ای بوده است که در توسعه شهری این محل تخریب و یا مصالح امروزی تجدید بنا شده است در ضلع شمالشرقی این مسجد سنگ نوشته‌ای است که نزد اهالی محل دارای احترام خاصی است.

قلعه کهنه و مخفیگاه سلجوقی:

موقعیت مکانی: به فاصله 25 متری غرب مسجد و شمال‌شرق آرامگاه واقع می‌باشد.

آب انبار مرغ ( حوض مرغ)

به فاصله 25 متری جنوب شرق آرامگاه بیهقی بنای آب‌انبار قدیمی قرار گرفته است که در غرب محل به نام حوض مرغ (آب انبار مرغ) خوانده می‌شود. این بنای معماری دارای پلان مربع شکل با اضلاع 14متری می‌باشد مصالح بکاررفته در این بنا که متعلق به دوره قاجاریه می‌باشد. سنگ و ملات ساروج است. آب انبار مرغ 80 سال قبل مورد استفاده قرار می‌گرفته است (اوایل حکومت پهلوی اول). در حال حاضر این بنا در حل تخریب می‌باشد که بدلیل ارزش معماری و جایگاه این بنا به عنوان عنصری از مجموعه تاریخی بافت شهر ششتمد باید هر چه سریعتر نسبت به ترمیم آن اقدام گردد.

منزل امام

موقعیت مکانی: در فاصله 100 متری شمالشرقی مسجد جامع منزل یکی از ائمه جمعه سابق سبزوار بنام امام بوده است.

آب انبار و قلعه :

در 2 کیلومتری جنوب شهر ششتمد و در ابتدای منطقه زیبا و ییلاقی رودخانه ششتمد برفراز قله‌ای به ارتفاع 1650 متر آثار این حوض به جا مانده است.

محوطه تاریخی برازق تپه

در فاصله 6 کیلومتری میدان بار و بلوار تمدنها جاده آسفالته در غرب جاده خاکی جدا می‌شود. یک کیلومتر در جهت غرب در این مسیر حرکت کنیم به چاه آب روستای برازق می‌رسیم. سفالینه‌های موجود در لایحه سطحی مربوط به دوران تاریخی تا هزاره اول و دوم ق. م می‌باشد.

رشته و محوطه تاریخی اشتر:

جاده آسفالته شهر ششتمد سبزوار در شمال شهر ششتمد قرار دارد. چنانچه دو کیلومتر از شهر ششتمد به طرف سبزوار در این جاده حرکت کنیم. در سمت چپ جاده خاکی به طرف کلاته اشتر جدا می‌شود.

آتشکده و آب انبار موسوم به بنوو قلعه ازبک:

در فاصله 200 متری جاده خاکی جنوب ششتمد به منطقه ییلاقی موسوم به رودخانه در سمت راست جاده خاکی به سمت روستای گاچ و بسک جدا می‌شود اگر 1500 متر به سمت روستای مذکور حرکت کنیم به کلاته‌ای موسوم به بنوو می‌رسیم در ضلع شمالی کلاته مذکور کوهی به ارتفاع 150 متری نسبت به سطح جاده قرار دارد. اثر مذکور برفراز این کوه قرار گرفته است.

تپه های باستانی شامکان و نوبهار

از جمله مهمترین آنها تپه طلایی شامکان مربوط به سدهٔ ۴ تا ۱۱ ه.ق. است و در شهرستان ششتمد، شهر شامکان واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۳۱۰۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

اماکن متبرکه

امامزاده چهل دختر(چهل بی بی)(ع)) دهستان بیهق روستای باداشیان
امامزاده بی بی شهربانو(ع)) دهستان بیهق روستای طزرق
امامزاده یحیی بن زید مزار(ع))دهستان بیهق روستای عزیزاباد
امامزاده شاهزاده ابوالقاسم(ع)) دهستان تکاب کوه میش

در همین راستا شهر سبزوار با مسافران و زائران ورودی به شهر به عنوان مبدا حرکت گردشگری و حوضه کوهستانی ششتمد بعنوان مقصد گردشگری به شمار می آیند. اجرای طرح گردشگری جواب مناسبی به مشکلات زندگی شهری و نبود امکانات و فضای سبز و پارک ها برای گذران اوقات فراغت جمعیت شهر سبزوار است. لزوم برنامه ریز در زمینه تشکیلات کارآمد با تاسیسات و تسهیلات مناسب جهت امر گردشگری از ضروریات است. در مجموع آنچه که موجب تقویت گردشگری می گردد سازماندهی و بهره گیری مطلوب از امکانات گردشگری است به همین منظور بعد از مطالعه و شناخت ویژگیهای طبیعی و انسانی حوضه ششتمد پیشنهاداتی با توجه به اهداف و سیاستهای اجرای طرح گردشگری جهت بهره برداری بهینه از مواهب الهی ارائه
می شود.

- تعریض جاده سبزوار ششتمد و اجرای باندهای سبز در دوطرف به همراه بلوار مشجر وسط با گونه های مقاوم به خشکی مانند تاغ و گز در تلفیق با گونه های سنجد،سرو نقره ای و عناب

-احداث اقامت گاههای مناسب و دارای امکانات مناسب برای اسکان چند روزه

- برق رسانی به همراه گاز رسانی وسایر خرمات ضروری در مناطق مهم

- ایجاد جاذبه های مصنوعی مانند آبشار،استخر آب،صید ماهی،قایقرانی و...

- بازگشایی کامل مسیر شاهزاده ابوالقاسم از هر دو طرف (رود خانه ششتمد و رود خانه گاچ و بسک)با احداث جاده و استفاده از یک مسیر رفت وبرگشت جذاب و غیر تکراری

-احداث اردوگاههای دانش آموزی و دانشجویی به همراه فعالیت های فرهنگی و ورزشی

- احداث تله کابین جهت استفاده کوهنوردان،زائران و همچنین ورزش های زمستانی

- استفاده از عناصر فرهنگ بومی و سنتی در طراحی فضاها،نماها،نمادها،مبلمان و ...

- برگزاری جشنواره های متنوع بومی و محلی جهت جذب گردشگر

- جنگل کاری به همراه استفاده از شیوهای نوین آبیاری با توجه به کمبود آب

- تبلیغات گسترده به منظور شناساندن قابلیت ها و معرفی اماکن(چاپ بنر و پوستر،تابلو راهنمایی،رسانه ها و سایت ها)

- اجرای طرح ساماندهی بافت های تاریخی ششتمد از جمله آرامگاه بیهقی به همراه ایجاد موزه

فضای سبز و تفریحی

- برگزاری جشنواره های برداشت محصولات کشاورزی از جمله زعفران

- احداث سد و بند به منظور ذخیره آب و ورزش های آبی و ... در رودخانه گاچ ،باغخیرات و کیذوقان

منابع:

دولت آبادی،مرتضی،عبدالله زاده ثانی،محمد،میراث فرهنگی ششتمد،انتشارات امید مهر،1383

آزادمنجیری،یوسف،امکان سنجی اکوتوریسم در شهرستان سبزوار،پایانامه کارشناسی ارشد جغرافیا،دانشگاه حکیم سبزواری،1385

- طیبی، فریال. تحلیل توان سیل خیزی حوضه آبخیز ششتمد با استفاده از gis و. RSپایان نامه کازشناسی ارشد دانشگاه حکیم سبزواری،1384

حمیدیان، علیرضا. مقایسه حوزه نفوذ شهرهای ششتمد و روداب شهرستان سبزوار. تحقیق دانشجوئی دوره دکترا. دانشگاه فردوسی مشهد. گروه جغرافیا. 1382.

«دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر». سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران. بازبینی‌شده در ۱۹/۵/۲۰۱۱.

http://olomeajtemai.blogfa.com/

http://6tamad.vcp.ir/

http://sheshtamad.rozblog.com